Công văn 45/TANDTC-PC về việc xét xử tội phạm liên quan đến phòng chống dịch bệnh Covid-19
Ngày 30/03/2020 nhằm góp phần ngăn chặn sự gia tăng của dịch bệnh Covid-19, thực hiện lời kêu gọi toàn dân nâng cao ý thức phòng, chống dịch bệnh, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành Công văn 45/TANDTC-PC để hướng dẫn áp dụng pháp luật và tổ chức xét xử đối với một số hành vi vi phạm pháp luật phổ biến có đủ yếu tố cấu thành tội phạm trong, phòng, chống dịch bệnh như sau:
Thứ nhất, hướng dẫn việc xác định tội danh theo quy định của Bộ luật Hình sự:
Người có hành vi một trong các hành vi: (i) trốn khỏi nơi cách ly; (ii) không tuân thủ quy định về cách ly; (iii) từ chối, trốn tránh việc áp dụng biện pháp cách ly, cưỡng chế cách ly; và (iv) Không khai báo y tế, khai báo không đầy đủ hoặc khai báo gian dối, nếu:
- Đã được thông báo mắc bệnh; người nghi ngờ mắc bệnh hoặc trở về từ vùng có dịch bệnh Covid19 đã được thông báo cách ly thì bị bị coi là trường hợp thực hiện “hành vi khác làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm cho người” quy định tại điểm c khoản 1 Điều 240 và bị xử lý về tội làm lây lan dịch bệnh truyền nhiễm cho người, mức phạt cao nhất có thể lên đến 5 năm tù.
- Chưa bị xác định mắc bệnh Covid19 nhưng sống trong khu vực đã có quyết định cách ly, quyết định phong tỏa thì bị xử lý về tội vi phạm quy định về an toàn ở nơi đông người theo quy định tại Điều 295, mức phạt cao nhất có thể lên đến 12 năm tù.
Ngoài ra, công văn cũng hướng dẫn việc xác định yếu tố cấu thành tội phạm của một số tội danh khác như:
- Chủ cơ sở kinh doanh, người quản lý cơ sở kinh doanh dịch vụ thực hiện hoạt động kinh doanh khi đã có quyết định tạm đình chỉ hoạt động kinh doanh gây thiệt hại có thể bị xử lý về tội vi phạm quy định về an toàn ở nơi đông người theo quy định tại Điều 295.
- Người có hành vi đưa lên mạng máy tính, mạng viễn thông thông tin giả mạo, thông tin sai sự thật, thông tin xuyên tạc về tình hình dịch bệnh Covid19, gây dư luận xấu thì bị xử lý về tội đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng máy tính, mạng viễn thông theo quy định tại Điều 288.
- Người có hành vi lợi dụng sự khan hiếm hoặc tạo sự khan hiếm giả tạo trong tình hình dịch bệnh Covid19 để mua vét hàng hóa đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công bố là mặt hàng bình ổn giá hoặc hàng hóa được Nhà nước định giá nhằm bán lại để thu lợi bất chính thì bị xử lý về tội đầu cơ theo quy định tại Điều 196,…
Thứ hai, Công văn tiến hành hướng dẫn áp dụng hình phạt, biện pháp tư pháp như:
- Áp dụng hình phạt nghiêm khắc đối với trường hợp phạm tôi gây hậu quả nghiêm trọng (như làm lây lan dịch bệnh cho từ 02 người trở lên, làm chết người…);
- Áp dụng hình phạt tiền, cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù nhưng cho hưởng án treo đối với trường hợp phạm tội chưa gây ra hậu quả hoặc gây hậu quả ít nghiêm trọng (như chưa làm lây lan dịch bệnh);
- Xem xét áp dụng hình phạt bổ sung và biện pháp tư pháp theo quy định của Bộ luật Hình sự.
Thứ 3, công văn yêu cầu phải đưa các vụ án liên quan đến phòng, chống dịch Covid-19 ra xét xử trong thời gian có dịch Covid-19 nhưng bảo đảm quy định về phòng, chống dịch.
Công văn 45 cho thấy nổ lực từ phía Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao trong việc ngăn chặn các tội phạm liên quan đến phòng, chống dịch Covic-19, qua đấy góp phần chung tay kiểm soát tình hình dịch bệnh.
Công văn của Hội đồng Thẩm phán tuy không được xem là văn bản pháp luật theo quy định của Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2015, tuy nhiên, có giá trị hướng dẫn và áp dụng lớn đối với các cơ quan xét xử, cũng như các bên liên quan trong quá trình tố tụng. Bởi lẽ, thông qua Công văn, Hội đồng thẩm phán đã làm phân tích, làm rõ cách thức áp dụng, giải thích các quy phạm pháp luật hình sự về các tội phạm liên quan đến dịch bệnh Covid-19.
Theo Penfield, nội dung của Công văn nhằm hướng dẫn áp dụng pháp luật đối với một số hành vi vi phạm pháp luật phổ biến liên quan đến dịch bệnh Covid-19 mà không phải không phải là dịch bệnh nói chung. Vì thế, các hướng dẫn này được hiểu chỉ áp dụng tại thời điểm phòng, chống dịch Covid-19 hiện tại, không đáp ứng yêu cầu về tính quy phạm phổ biến của pháp luật. Bên cạnh đó, ngoài nội dung giải thích, áp dụng quy định đối với hành vi vi phạm liên quan đến dịch bệnh Covid-19, Công văn còn đưa ra hướng dẫn về việc tổ chức xét xử đối với vụ án có liên quan đến phòng, chống dịch bệnh Covid. Do đó, việc ban hành Công văn thay cho Nghị quyết của Hội đồng thẩm phán theo quy định của Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2015 là hoàn toàn phù hợp.